در غزل پست قبلي كه به مقتضاي مفهوم ، تغييري در رديف داده شده و در بيت آخر “بود” به “شد” مبدل شده بود ، تعدادي از دوستان تصور كرده بودند كه اشتباه تايپي صورت گرفته و تعدادي از اساتید نيز اين كار – يا به قول برخي از دوستان “شگرد” – را از جانب بنده رفتاري “جوانانه” و در راستاي گرايش به غزل پست مدرن ارزيابي فرموده بودند!!
در اين مورد خاص ، ذكر اين نكته لازم مي نمايد كه تغيير رديف حداقل از قرن هفتم در شعر فارسی سابقه دارد و برخي از شاعران و سخنوران به مقتضاي ضرورت و بي آنكه خواسته باشند اداهاي جوانانه یا پست مدرن از خودشان در بياورند، به تغيير و تبديل رديف در اثناي شعر روی آورده اند.بنابر این، تغییر ردیف را نباید امری غریب محسوب کرد.این ماجرا – بی آنکه از نوگرایی و بدعت رویگردان باشیم- ربطی هم به تکلفها و تفننهای پست مدرنانه و غیر آن ندارد ، مگر اينكه مثل برخي از دوستان پست مدرن خواسته باشيم سابقه اين گونه شعر را در روزگار رودكي و كمي قبل يا بعد از او نشان بدهيم!!
مثلا كمال اسماعيل اصفهاني(متوفی ۶۳۵ ه ق ) در قصيده اي با مطلع:
سپيده دم كه نسيم بهار مي آمد
نگاه كردم و ديدم كه يار مي آيد
در لابه لاي سخن “مي آمد” را به “مي آيد” تغيير داده و گفته است:
ز بهر حال ز ماضي شدم به مستقبل
كه بر انام چنين خوشگوار مي آيد
زهي رسيده به جايي كه پيش دانش تو
همه نهان سپهر آشكار مي آيد
البته همان گونه كه مشاهده مي شود اين تبدیل ناگهاني نيست و شاعر با چراغ زدن و اعلام ، اين تغيير مسير را انجام داده است. خواجه نصير طوسي نيز در معيار الاشعار با اشاره به موضوع رديف در شعر فرموده است:
تكرار رديف واجب بوَد ، مگر در ترجيعها ، يا آنجا كه شاعر به طريق بدعت رديف بگرداند، يا ترك كند و ذكر علت و ايراد كند….و هر بدعت كه مقبول و لطيف بوَد نوعي از صنعت باشد.
در مورد اين موضوع مراجعه بفرماييد به توضيحات سودمند آقاي رحيم مسلمانيان در كتاب پارسي دري.
در نظرسنجی بلاگفا
فصل فاصله
یکی از وبلاگهای برتر در زمینه هنر و ادبیات شناختهشده است.