دوست فاضل بنده جناب تقی دخت مقدمه کوتاهی بر منظومه “مجلس حر بن یزید” نوشته بودند که به واسطه طولانی بودن دو پست قبلی تصمیم گرفتم آن را به صورت جداگانه بیاورم.ایشان تحقیقات دراز دامنی در شرح و تفسیر شعر علی معلم انجام داده اند.نتایج مطالعات ایشان بسیاری اوقات، حتی برای آشنایان با شیوه شاعری معلم نیز بدیع و بسیار خواندنی است.به هر حال فهم دقیق اشارات و نکات شاعر پیچیده ای چون علی معلم دامغانی جز از رهگذر چنین شرحهایی ممکن نیست و بدون چنین تفسیرهایی خواننده معمولی در سطح واژه های مطنطن و موسیقی کلمات معلم باقی می ماند. امیدوارم به زودی شاهد انتشار مقالات ارزشمند ایشان در این زمینه باشیم.
درآمد
منظومه‌ای که پیش‌رو دارید و من با موافقت استاد علی معلّم دامغانی، نام «مجلس حرّ بن یزید ریاحی» بر آن نهاده‌ام، در واقع بخش کوتاهی است از یک کار مفصّل، که با الهام از «زیارت وارث»، در حال انجام(سرودن) است.
این منظومه، که در جامه روایتی با دو وجه و با شکل اصلی “گفت‌و‌گو” (مستقیم و غیرمستقیم) درآمده است، نقلی است تازه و بدیع، با پرسش‌هایی عمیق، از داستان مردی که جهل زمانه‌زاد و دشمنی کور خود با حسین‌بن علی(ع) را در سفری از شک به گمان و از گمان به یقین، وا می‌نهد و به آنچه سرشت و سرنوشت آغازین‌اش بوده، باز می‌گردد.
بخشهای بسیار برجسته این منظومه، گاه تا حدّی عمیق است که بداعت و نوآوری آن، در داستانی که به تکرار شنیده‌ایم، چند برابر چهره می‌نماید. من شرحی مفصّل بر این منظومه در طی یک کار پژوهشی گسترده در حال نوشتن دارم که مجال انتشار آن در این صفحات نخواهد بود، اما آنچه را شایسته یادآوری به خواننده‌ی پی‌گیر و پی‌جوی آثار استاد معلم می‌بینم، این است که اگر چه این منظومه، پوسته زیبا و منقّشی دارد که در حدّ خود جذب‌کننده و پی‌آور است، اما غفلتِ بارور و همواره ما خوانندگان، مبادا که، از مغز این منظومه دورمان بدارد و این منظومه را که بسیار با دقت سروده شده و هیات امروزین خود را یافته، به سَرسَری‌خوانی، تقطیع کرده و جز پاره‌های اندکی از آن را، در ذهنمان جای ندهد. حوصله شایسته در خواندن این منظومه نسبتا طولانی به صورت یک پیکره منسجم با فراز و فرودهای پیچیده و خاص، اما روانش، خلاصه توصیه این بنده نگارنده است.
از دوست گرانقدر جناب آقای دکتر محمدرضا ترکی نیز که مجال انتشار این منظومه را در وبلاگ «فصل فاصله» فراهم نمودند، صمیمانه تشکر می‌کنم؛ با این توضیح و یاددآوری، که چون وبلاگ «فصل فاصله»، نوعی مرجعیّت ناخواسته (و شاید خودخواسته) در این باب دارد، خواستم تا اولین انتشار صورت مکتوب “مجلس حرّ بن یزید ریاحی” در این صفحات باشد.
نکته آخر نیز آنکه، شکل چینش، سجاوندی و نقطه‌گذاری و اساساً صورت‌دادن مکتوب به این شعرِ شفاهیِ پیاده شده از یک فایل کامپیوتری، تمامی از این بنده است، با همه خطاهای احتمالی و مشکلات آن در سطر بندی‌ها و… و کسی، حتی خود استاد را، مسئولیتی در این باب نیست و با اشتیاق پذیرای پیشنهادها در این مورد خواهم بود.
محمدرضا تقی‌دخت